Gorbachev hát tình ca (Huỳnh Văn Úc)

Mikhail Gorbachev sinh ngày 2/3/1931. Khi nói về Gorbachev người ta hay đề cập đến những năm ông ngồi ở ngôi vị tối cao của Liên bang Xô viết từ năm 1985 đến năm 1991 với chính sách Uskoreniye (tăng tốc), Perestroika (cải tổ), và Glasnost (công khai). Qua những chính sách này ông hy vọng vực dậy nền kinh tế Xô viết đang bị sa lầy, để cải thiện đời sống nhân dân. Trời không chiều lòng người, những biện pháp cải cách của ông bị những thành viên trong Đảng và Chính phủ thời ấy cho là cực đoan, tình trạng này làm xói mòn nghiêm trọng quyền lực của Đảng Cộng sản Liên Xô và của chính ông. Tình trạng ấy dẫn đến cuộc đảo chính và phản đảo chính tháng 8/1991 làm sụp đổ Liên bang Xô viết, Đảng Cộng sản Liên Xô bị đặt ra ngoài vòng pháp luật.

Về những sự kiện ấy đã có rất nhiều bài viết. Trong bài viết này tôi muốn viết về Gorbachev như là một con người, một con người cụ thể với những hỉ - nộ - ái - ố đời thường, về những tình cảm sâu nặng của ông với vợ - bà Raisa Maximovna.

Raisa Maximovna-Ảnh chụp năm 1989

Raisa Maximovna-Ảnh chụp năm 1989

Bà Raisa Maximovna sinh ngày 5/1/1932 trong một gia đình viên chức đường sắt ở vùng Antai (Алтай). Thời thơ ấu gia đình bà hay di chuyển chỗ ở theo sự điều động công tác của người cha. Gia đình họ đã từng ở Siberia và vùng núi Uran. Sau khi tốt nghiệp trường phổ thông với huy chương vàng vào năm 1950, bà lên Moskva thi vào trường Đại học Tổng hợp Quốc gia mang tên Lomonosov và học ở Khoa Triết. Gorbachev cũng là sinh viên trường Lomonosov ở khoa Luật.

Trong một đêm vũ hội do Câu lạc bộ sinh viên tổ chức, Gorbachev bị cô sinh viên xinh đẹp Raisa chinh phục ngay từ cái nhìn đầu tiên. Ái tình như tiếng sét, kể từ cái đêm gặp gỡ ấy những ngày đau khổ xen lẫn hạnh phúc của Gorbachev bắt đầu. Lần gặp nhau đầu tiên đã làm chàng xiêu đổ nhưng hình như nàng lại rất bình tĩnh và lạnh nhạt.

Ngoài thời gian học hành, một sức mạnh vô hình đã đưa bước chân vô định của chàng đến ký túc xá nơi nàng ở và “trồng cây si” ở đó. Sự kiên trì của chàng cuối cùng đã khiến nàng xiêu lòng và đồng ý tổ chức đám cưới vào ngày 25/9/1953. Gorbachev về quê Privolnoye bàn với cha, bán hết số lương thực vừa thu hoạch cộng với số tiền tiết kiệm hai cha con dành dụm được hơn một nghìn rúp - một số tiền lớn vào thời đó - lên Moskva tổ chức hôn lễ.

Đôi vợ chồng trẻ vẫn tiếp tục học đại học cho đến khi tốt nghiệp. Sau khi tốt nghiệp Raisa làm nghiên cứu sinh nhưng rồi phải bỏ dỡ để di chuyển theo chồng. Sau khi tốt nghiệp Khoa Luật trường Lomonosov, Gorbachev được cử làm công tố viên Tòa án ở vùng Stavropôn (Ставрополь). Trong bốn năm liền bà Raisa không thể tìm được việc làm thích hợp với chuyên ngành đã được đào tạo và phải sống nhờ vào tiền lương của chồng. Mãi về sau bà mới tìm được một việc làm phù hợp trong công tác của Đoàn Thanh niên Cộng sản Comsomol và sau đó dạy Triết ở Đại học Y và Đại học Nông nghiệp Stavropôn.

Đôi vợ chồng trẻ sống trong một căn hộ khiêm tốn và vào thời gian này họ có với nhau cô con gái duy nhất - Irina Mikhailovna sinh ngày 6/1/1957. Sau đó bà Raisa thi tuyển nghiên cứu sinh và năm 1967 bảo vệ thành công luận án phó tiến sĩ ở Trường Đại học Sư phạm Moskva với đề tài "Sự hình thành nhân cách mới của nông dân tập thể".

Năm 1974, Mikhail Gorbachev được bầu làm đại biểu Xô viết tối cao. Năm 1978, bà Raisa theo chồng về Moskva. Năm 1979, Gorbachev trở thành Ủy viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Liên Xô.

Những thay đổi dồn dập đó đã khiến đời sống của hai vợ chồng có những thay đổi căn bản. Bà Raisa trở thành giảng viên Trường Đại học Lomonosov và tham gia hoạt động trong tổ chức xã hội Kiến thức (Знание). Bà Raisa trở thành “đệ nhất phu nhân” khi ông Gorbachev giữ cương vị Tổng bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô từ năm 1985 đến năm 1991. Kể từ đó bà càng tích cực tham gia các hoạt động xã hội. Cùng với viện sĩ Viện Hàn lâm Likhachôp và Miacnhicôp và các nhà hoạt động xã hội khác, bà thành lập Quỹ Văn hóa Xô viết và trở thành một trong những người điều hành quỹ này. Ông Boris Yeltsin - đối thủ chính của Gorbachev - rất khó chịu và cho rằng với vai trò là “đệ nhất phu nhân”  bà Raisa đã dính líu quá sâu vào các công việc nhà nước.

Khi xảy ra vụ đảo chính và phản đảo chính tháng 8/1991, Gorbachev đang cùng với vợ và gia đình cô con gái Irina nghỉ tại một biệt thự của chính phủ ở Foros, bên bờ Biển Đen. Toàn khu nghỉ dưỡng đã bị bao vây suốt ba ngày từ 19 đến 21/8 cho tới khi cuộc đảo chính bị dập tắt.

Để chia sẻ hoạn nạn với chồng, bà Raisa đã ghi nhật ký suốt những ngày họ bị quản thúc. Trong nhật ký bà viết rằng, Gorbachev cảnh cáo những cảnh vệ là ông sẽ sử dụng “những giải pháp cực đoan” nếu đường dây liên lạc với thế giới bên ngoài không được nối lại. Sau những biến cố tháng 8/1991, Đảng Cộng sản Liên xô bị đặt ra ngoài vòng pháp luật. Dĩ nhiên chức Tổng bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô của Gorbachev cũng không còn. Ông không còn giữ chút quyền lực nào đối với các lực lượng vũ trang. Ông tuyên bố từ chức Tổng thống Liên Xô ngày 25/12/1991 khi Liên bang Xô viết chính thức tan rã.

Sau khi chồng tuyên bố từ chức, bà Raisa im hơi lặng tiếng và ít được dư luận nhắc đến. Người ta chỉ nói đến bà vào khoảng đầu năm 1999 khi căn bệnh máu trắng của bà đã ở giai đoạn ác tính. Bà qua đời ngày 20/9/1999.  

Cái chết của vợ để lại trong lòng ông Gorbachev nỗi thương nhớ khôn nguôi. Ông là một người đàn ông chung tình. Vợ mất đã mười năm mà trái tim không thôi thổn thức để ông cất lên tiếng hát. Ông ca hát để bày tỏ tình yêu với người đã khuất và năm 2009 nhân kỷ niệm 10 năm ngày mất của bà Raisa ông phát hành một album có tựa đề "Những bài hát dành cho Raisa". Ông nói: "Đĩa nhạc bao gồm 7 bản tình ca lãng mạn mà Raisa yêu thích. Tôi đã tự hát tất cả các bài hát và nhạc sĩ Andrey Makarevich đảm nhiệm phần âm nhạc". Đĩa nhạc chỉ có duy nhất một bản copy và đã được đấu giá tại một sự kiện gây quỹ ở London hôm 6/6/2009. Nhiều nhân vật nổi tiếng như Thị trưởng London Boris Johnson, phu nhân Thủ tướng Anh - bà Sarah Brown, cùng các chính khánh, đại sứ, các nhà ngoại giao… đã tham dự buổi đấu giá này. Một nhà sưu tầm người Anh giấu tên đã mua đĩa nhạc với giá 165.000 USD. Ông Gorbachev cho biết, toàn bộ số tiền sẽ được dùng để giúp đỡ những trẻ em bị bệnh bạch cầu.

Vào một ngày đẹp trời tháng 3/2011 ông Gorbachev kỷ niệm sinh nhật lần thứ 80 của mình ở London trong một buổi dạ tiệc tại Royal Albert Hall, do Kevin Spacey và Sharon Stone tổ chức. Sharon Stone là cô đào Mỹ nổi tiếng trong bộ phim Basic Instinct (tạm dịch “Bản năng gốc”). Còn Kevin Spacey là diễn viên, nhà biên kịch đồng thời cũng là ca sĩ người Mỹ, người đoạt giải Oscar cho nam diễn viên phụ xuất sắc nhất trong phim The Usual Suspects (Nghi vấn thông thường). Tham gia trình diễn còn có ban nhạc Scorpions của Đức và các ca sĩ Shirley Bassey, Paul Anka.

Gorbachev cũng tham gia trình diễn và là người hát bài hát cuối cùng. Hình ảnh của ông được phóng lên một màn hình lớn. Ông hát bài hát có tên là Những bức thư cũ (Старые письма), Sungienco (Шульженко) viết nhạc, Krat (Крахт) viết lời. Bài hát dành riêng để tặng vợ ông - bà Raisa Maximovna. Khán phòng như lặng đi bởi những giai điệu thoát ra từ con tim và cõi lòng của ông với chất giọng ngọt ngào.

Để độc giả có thể hình dung được phần nào nội dung bài hát, tuy trình độ tiếng Nga của tôi có hạn, thơ thẩn thỉnh thoảng cũng có viết đôi câu, xin giới thiệu bản gốc lời Nga và bài phỏng dịch của tôi:

В запыленной связке старых писем
Мне случайно встретилось одно,
Где строка, похожая на бисер,
Расплылась в лиловое пятно.
Что же мы тогда не поделили,
Разорвав любви живую нить
И зачем листкам под слоем пыли
Счастье наше отдали хранить?

Припев:
Хранят так много дорогого
Чуть пожелтевшие листы,
Как будто всё вернулось снова,
Как будто вновь со мною ты!

Trong những bức thư phủ bụi thời gian
Tôi đã tình cờ nhặt ra một bức
Những dòng chữ còn thắm màu nét mực
Tím lung linh từng nét trên trang.

Những gì chúng ta còn giữ trong tâm can
Chưa nói với nhau và chưa kịp nói
Để đến hôm nay trang thư phủ bụi
Hạnh phúc chúng ta còn lại thế này chăng?

Điệp khúc:

Biết bao nhiêu tình đang lưu giữ mãi

Lung linh trên trang giấy ố vàng,

Như thể tình yêu một lần trở lại,

Như thể chính ta đang gặp lại nàng!

 

Miệng lưỡi thế gian đánh giá ông Gorbachev theo những cách trái ngược nhau. Ông được xếp hạng thứ 95 trong 100 khuôn mặt có ảnh hưởng nhất trong lịch sử nhân loại. Năm 1990 ông được trao tặng giải Nobel Hòa bình. Những người chê bai và thù ghét ông, kết tội ông là thủ phạm đã làm sụp đổ Liên bang Xô viết.

Khi thuyết giáo về Luật nhân quả Đức Phật dạy rằng: có duyên thì hợp, vô duyên thì tan. Chúng ta làm sao có thể quy tội làm tan rã Liên Xô cho một mình ông được. Riêng tôi, tôi ái mộ ông vì tình yêu chung thủy sắt son ông đã dành cho vợ ông - bà Raisa Maximovna. Bởi vì trên thế gian này không hiếm những người đàn ông khi đã ngồi vào ngôi vị cao chót vót như ông đã trở nên đa tình năm thê bảy thiếp đến mức khó có thể kể hết tên những người đàn bà đi qua cuộc đời của họ.