Thư gửi cho bạn… Ngày này năm ấy

Nguyễn Thanh Minh

Học viên Xe quân sự khóa 4

Mới đó mà đã mấy chục năm. Nhìn lại cuộc đời trôi qua như khoảnh khắc. Mình chẳng làm được gì nhiều, sống sao cho khỏi tự hổ thẹn với lương tâm đã là khó. Bao nhiêu ngày 30 tháng 4, song chỉ có một 30 tháng 4 năm 1975 là đọng lại trong lòng ta ánh chớp chói lòa.

Theo đề nghị của anh, tôi viết đôi chút về những chuyện ngày ấy. Thú thật, với thâm niên Trường Sơn như anh, tôi lại đòi "kể chuyện Trường Sơn" thì quả liều mạng. Viết về đề tài chiến tranh mà thiếu mùi máu, lửa, bi thương… e không đạt.

Chuyến viễn du của tôi chỉ có ít ngày, không bom mà cũng chằng đạn. Chưa kịp bị sốt rét rừng, chưa kịp nhìn thấy "chú nai vàng", "bướm bay lèn đá"… thì đã đến đích. Bởi vậy chuyện của tôi chắc chỉ là tự sự, nặng về tâm trạng và cảm xúc.

Thế này bạn ạ, đối với tôi chuyện “đi B” là lẽ đương nhiên, so với anh em, chẳng qua mình chỉ về quê sớm thôi mà...  Trong khoảng trống giữa đợt ngưng ném bom, trước vụ "12 ngày đêm" một tuần, tôi về Hà Nội. Ông già cho biết "chiến tranh sắp kết thúc", mình hiểu rằng mọi cái phải nhanh lên. Vào giai đoạn đó, chẳng ai nói với mình chuyện này. "Tất cả cho chiến trường", cuộc chiến như kéo dài bất tận... Sau đó là B52 đánh Hà Nội, Đại học KTQS hành quân sơ tán...

Khi ra trường năm 1974, tôi và Thanh Kỳ (Trỗi khóa 3) cùng về nhận công tác tại A-157 Cầu Diễn (Nhà máy Ô tô quân sự). Hàng ngày, bọn tôi tháo động cơ xe đưa vào đại tu. Trời rét như cắt, tay chân dầu mỡ tèm lem, cứ tháo rửa xong một máy bọn tôi lại phải đốt lửa hơ tay cho đỡ cóng. (Cái thời mà hai bàn tay đầy dầu máy, chỉ cần xoa mùn cưa là có thể xé bánh mì đánh chén...).

Trong nhà tập thể của đơn vị, có hai cái giường cá nhân bỏ không trong góc, giường đã từ lâu không thằng nào dám nằm. Theo lời lính cũ: ai nằm vào đó đều phải “đi B”. Bọn tôi chẳng nói chẳng rằng, chiếm ngay chỗ ấy trước bao cặp mắt tròn xoe ái ngại. Không biết hai cái giường ấy "linh" đến mức nào mà chỉ mấy tháng sau cả hai thằng đều đã ở chiến trường! Thật cứ như lời nguyền của Pha-ra-ông vậy. Sở dĩ tôi nói chuyện này là vì với số đông bọn Trỗi mình, cái chuyện "đi - ở","được - mất" nó cũng "nhẹ" thôi, không phải so đo toan tính nhiều. Với lại, thực tình, lúc ấy tôi cũng chán cái cảnh sống vô vị ở nhà máy quá rồi. Mà cũng lạ, bọn Trỗi có thể chịu gian khổ nhưng không thể quen nổi với sự đơn điệu, nhạt nhẽo, chán chường.

Khi Đoàn Cục hậu cần B2 thành lập, tôi xin gia nhập ngay (chỗ quen biết với gia đình). Mọi thủ tục giải quyết xong trong ngày, đến nỗi ông Chính ủy của nhà máy phải thốt lên "chưa bao giờ có quyết định nào ban hành nhanh như thế".

Hôm sau, vào trong Thành nhận quân trang, vũ khí, đồ đi B. Quả thật, lúc ấy mình mới cảm nhận có sự thay đổi lớn trong cuộc đời đang chờ đón. Cầm khẩu súng lục K54 mới cứng trong tay mà lòng nao nao, bồi hồi như đứa trẻ được món quà nó yêu thích. Đây mới là khẩu súng thực sự của mình - người bạn đồng hành trên chặng đường dài phía trước. Trong túi cứu thương, bên những viên Phòng 2, Phòng 3 (phòng sốt rét của Trung Quốc) còn có khá nhiều kháng sinh và thuốc đường ruột... Theo nhận định của mấy anh cán bộ B2 trong đoàn "chắc đợt này về đồng bằng, tôm, cá nhiều nên lãnh đạo lo xa". Nhờ tích cực “hóng hớt" nên tôi biết thêm, hướng chiến dịch lần này sẽ phát triển về Đồng bằng sông Cửu long. "Các cụ" muốn dụng chước "lấy nông thôn bao vây thành thị" của cụ Mao chắc?

Về sau mới biết đó là kế hoạch ban đầu: Mỹ rút, ngụy chưa ổn định, ta giành đồng bằng Khu 8, Khu 9 để rồi 2 năm sau mới đánh Sài Gòn. Kế hoach này đã thay đổi khi thời cơ lớn đến.

Đoàn tôi đi với mật danh Đoàn 54Q, gồm ba xe (một Uoat, hai CA-30). Khi vào đến gần Tây Nguyên mới biết kế hoạch thay đổi và từ đó "thần tốc" như... “xe tốc hành”  về đến Lộc Ninh.

Muốn viết cho anh theo kiểu "Nhật ký hành trình" nhưng giờ cũng chẳng còn nhớ được bao nhiêu… Hôm tôi đi, Hữu Thành chẳng còn bạn bên cạnh nên "thẫn thờ cắp nón đứng trông theo". Người quân tử sao lại bi lụy thế?! Còn tôi cũng nhớ Hà Nội quá chừng. Cái thành phố mà mình gắn bó cả tuổi thơ và tình bạn. Dấu ấn này mạnh đến nỗi sau bao nhiêu năm sống ở Sài Gòn  mình vẫn không hòa nhập được bởi cảm giác chơi vơi, trống vắng.

... Xe vào đến nam Bến Hải. Không nhớ đi được bao lâu thì đến bản doanh của Bộ tư lệnh 559. Khu vực này không bị máy bay, phi pháo gì cả. Ấn tượng ban đầu ở đây đang hoạt động như một xưởng mộc lớn. Chiếc Zil-130 bị vặt mất thùng, tháo bánh sau, kê xat-xi lên. Phần sau hộp số lắp bộ cưa đĩa sáng choang. Quân ta cứ rú ga, gài số, xẻ thịt cây rừng “như ăn gỏi”. (Mà sao các chú lâm tặc thời nay không biết mà áp dụng?).  Trong hội trường, nhà khách cơ man nào là đồ gỗ quý, tuy thô ráp nhưng vật liệu thì không chê vào đâu được. Những đoạn gốc cây cổ thụ bị cắt ngang cả rễ, đánh vec-ni làm bàn ghế... rồi nào phong lan, cây cối... Chiến trường đang ở đâu?

Có thể do tính chất đặc biệt của chuyến đi mà mãi sau này mình mới biết xe chở nhiều đô-la giấu trong các thùng phuy mỡ bò và một số "hàng độc" nên suốt chặng đường, theo quy định, mình không được hỏi địa danh. Đó chính là lý do mà mình không kể được những nơi đã đi qua. Lúc gặp Thao “láo” trong cảnh tao ngộ trên đường, véo cho hắn cục thuốc quấn Lạng Sơn, mình cũng cóc biết đấy là đâu.

Xung quanh lúc này thật vắng vẻ, đại quân như đã "xuống núi" áp sát mục tiêu, sự yên tĩnh trước cơn bão lớn. Đường Trường Sơn mịt mù bụi đỏ. Trời nắng nóng như bốc khói, cây rừng sừng sững uy nghi. Ven đường thỉnh thoảng lộ ra những đoạn đường ống dẫn dầu huyền thoại, chỉ lớn bằng bắp chân mà nuôi sống cả chiến trường!

Xe cứ chạy, ngày đi đêm nghỉ, ghé các binh trạm, anh em tiếp đón rất nhiệt tình.

Lại nói chuyện xe. Hai chiếc CA-30 (Hoàng Hà) loại mới khui thùng, chưa chạy rô-đa. Nhiều cung đoạn chạy toàn số 2-3, gặp ổ gà xóc gần chết, lại còn leo đèo, lội suối... nên chằng mấy chốc là bộc lộ “chất lượng Tàu”. Tay lái xe lầm bầm "Mẹ, mấy thằng công bình làm đường thế này hỏng cả xe ông". Tôi suýt phì cười với ý nghĩ chắc bọn công binh đang rủa "Bố, mấy thằng lái xe cày nát cả đường tao". Có lần xe lên đến đỉnh đèo, từ ca-bô khói bốc ra ngùn ngụt. Can nước dự trữ đã hết. Tôi và thằng Bình (trường Bé đi chung đoàn) xung phong đi lấy nước dưới khe sâu. Lấy được nước lên, xe đã ngừng bốc khói. Giờ đến lượt "khói" trong lỗ tai hai thằng tuôn xối xả... Vào tới Buôn Mê, tôi thật sự bị sốc bởi mấy chiếc xe đò gắn phuy nước trên mui. Chúng có thể chạy suốt ngày đêm mà không cần ngưng máy. Theo tôi biết thì cả hai thời kỳ đánh Tây, đánh Mỹ, ngành xe máy chẳng ai biết cái mẹo nhỏ lợi hại này. Thế mới hay, chuyện "đi một ngày đàng"!

Vào tới Tây Nguyên, trời tối đen như mực. Xe đã lỡ vượt qua binh trạm, giờ phải quay lại (chắc tại món hàng quỷ quái trên lưng?)... Một cán bộ bấm đèn pin xi-nhan cho xe lùi. Tay lái xe quáng mắt, tuột ngay xuống hố bom liền với vực sâu. Tôi và thằng Bình thấy mình từ từ ngửa mặt lên trời trong tiếng kêu hoảng loạn của mọi người. Nhờ Giời, một bánh trước còn dính vào gốc cây... Sém chút là có tên trong Danh sách liệt sĩ trường Trỗi!

... Khi tới Buôn Mê (vừa giải phóng ngày 10 tháng 3), lần đầu tiên mình thấy người dân miền Nam nhưng chẳng có điều kiện tiếp xúc nhiều. Ánh mắt cam chịu xen lẫn lo âu. Mọi cái đều quá mới, họ như đang cố gắng hiểu chúng ta. Ở đây tôi gặp một số lính chiến vừa từ mặt trận Cheo Reo, Phú Bổn về. Khá nhiều thương binh. Qua câu chuyện của anh em mình hình dung ra quy mô của "cuộc tháo chạy tán loạn" - sự rối loạn đến tột cùng về tổ chức. Lính ngụy tháo chạy cùng với cả gia đình, vợ con, tài sản. Trong cơn hoảng loạn, hàng ngàn xe tắc ngẽn, rồi áp lực của quân ta... Vỡ trận là điều không tránh khỏi.

Đoàn xe lúc này đã rời đường Trường Sơn chạy vào quốc lộ. Những lô cao su thẳng tắp, mênh mông, các rẫy cà phê xanh mướt kéo dài như vô tận. Đất nước mình mới đẹp làm sao. Mấy ai có được cảm giác lâng lâng, bay bổng "mát ga, mát số" trên đại lộ thênh thang mà nhìn xa mặt đường phản chiếu như gương. Chiều đó, chúng tôi dừng chân trong căn cứ Plây-cu. Cả căn cứ không một bóng người (căn cứ này trước là của QĐ Mỹ). Địch bỏ chạy, ta chưa đến. Sếp bảo anh em phải cảnh giác, mìn còn nhiều... Tính tò mò dẫn tôi đến từng ngóc ngách. Hầm phòng họp của Ban Tham mưu địch như vừa mới giao ban, sổ sách trên bàn, máy thông tin để ở góc, mọi thứ còn nguyên pha chút ngổn ngang. Chúng phải chạy nhanh đến thế sao? Trên tường là tấm bản đồ tác chiến bằng nhựa dập nổi, giữa phòng có một sa bàn lớn, núi non hiện lên như thật, cờ đỏ đanh dấu khắp nơi...

Từ đây, suốt dọc đường hai bên tràn ngập quân trang và vũ khí địch bỏ lại. Chẳng ai buồn ngó tới. Dân chạy nạn bắt đầu lũ lượt kéo về. Một cái gì đó như sự sống bắt đầu bừng lên từ tro tàn đổ nát...

Ngày nối ngày, tôi không có khái niệm thời gian, chỉ còn cảm nhận về sự kiện, sự kiện và sự kiện diễn ra đến chóng mặt . Tin thắng trận các nơi dồn dập đổ về. Mọi chuyện đều mới mẻ, ấn tượng pha chút háo hức ly kỳ đầy hứng khởi. Say trong cơ lốc, mình không khỏi ngỡ ngàng - Linh cảm Chiến thắng như đã tới rất gần.

Xe cứ đi và đi. Chẳng ai để ý mình đã rời đường nhựa chui tọt vào rừng tự lúc nào. Có thể nó đã ghé qua khu vực hồ Chan-ra (Đồng Xoài), điểm tập kết cuối cùng của đường Trường Sơn. Từ đây xe tiếp tục chạy vể Lộc Ninh - Bộ chỉ huy Cục Hậu cần Miền. Tôi về đội xe của Cục (tại Cầu Trắng) được vài bữa thì thấy một chiếc xe Jeep chạy tới. Xe chở một nhân vật đặc biệt có nước da trắng trẻo hồng hào với đôi mắt sáng trong trầm tĩnh - Nguyễn Thành Trung, anh ta vừa ném bom dinh Độc Lập, đáp xuống sân bay Phước Long thì được đưa về đây.

Bạn tôi ơi, bạn có nghe thấy tiếng sấm rền của dàn đại pháo 130? Ngày 26 tháng 4 năm 1975 - Thời khắc lịch sử của Chiến dich Hồ Chí Minh đã đã điểm!

Trong cuộc đời nếu có những phút trầm tư, khi người ta nhớ, người ta sống bằng hồi ức, người ta sẽ nghiệm ra nhiều điều... những tháng năm oanh liệt, hơi thở của cuộc chiến, chặng đường bằng máu dân tộc trải qua... Để rồi được nhỏ những giọt nước mắt mừng vui trong ngày toàn thắng, thì đó là niềm hanh phúc lớn lao của đời người. Bạn -  tôi - chúng ta. Quá khứ qua đi song thổn thức của con tim nhiệt huyết là bất tử.

TP Hồ Chí Minh 20/4/2007

N.T.M